OYA BAYDAR-SICAK KÜLLERİ KALDI

Oya Baydar’ın Sıcak Külleri Kaldı romanını Orhan Kemal Roman Ödülü’nü aldığı yıl kitapçıların rafında gördüğüm zaman almıştım. Açıkçası iki nedeni vardı: Birincisi ödül almışsa vardır bir hikmeti diye düşündüğümden, ikincisi ise biraz daha Türk yazar okuma kararı almış olmamdandı.



Roman 1970’li yılların siyasal ortamından hareket ederek günümüze daha doğrusu 2000’li yılların siyasal gündemine bağlanıyor ve bu fonun önünde de kavuşulamayan aşkın kadın tarafı Ülkü, erkek tarafı olan Murat Arın’ın etrafında da olaylar şekilleniyor. Dar bir çerçeveden baktığınız zaman Ülkü’nün fakir ama iyi eğitimli sol görüşe ve bu görüşü yaymaya aday bir genç kız olduğunu, Murat Arın’ın ise devlet kademelerinde görev almak hayatını şekillendiren zengin bir aileye mensup olduğunu ve ayrılığın zorunlu olduğunu , aşklarını çılgınca yaşadıklarını ama bir gün 71 ihtilalinden bir gün önce aralarındaki sosyal, düşünsel nedenler yüzünden ayrılışlarına tanık oluyorsunuz.

Murat Arın gerçekten hedefine ulaşmış ancak devletin hukuk dışı yollarla yaptığı bazı işler konusunda kendisinin de karar alma mekanizmalarında yer almasının yarattığı durumdan rahatsız bir hissiyat içindeyken yıllar sonra Ülkü ile Paris’te karşılaşıyorlar. Murat Arın Ülkü’den basın toplantısını dinlemesini talep ediyor ve araya giren yıllara rağmen Murat Arın imkânsız aşkının hiç bitmediğinin farkına varıyor....Toplantının ardından buluşmak için sözleşiyorlar, Murat Arın yeni bir ufka doğru yelken açacağı için umutlu ve coşkulu olduğu halde Ülkü için maalesef durumun aynı olmadığını görüyoruz...



Ülkü ,Murat Arın’dan ayrılmasından sonra Ankara’da sol çevrelerde örgütleme çalışmaları, komünist eşi Ömer ile tanışmaları, işkenceler, hapishane yılları, ardından 80 ihtilalinde oğlunu annesine bırakarak yurtdışına kaçışla süren zorlu bir yaşamı geride bırakmıştır ve ayrıca oğlunu da Türkiye’de bir örgüt çatışmasında yitirmiştir. O geceki buluşmanın ardından Murat Arın da sıcak küllerin arasına katılır zira basın toplantısında yapması gereken konuşma değil Türkiye’nin anti demokratik tutumunu, yapılanların faşistliğin de ötesinde olduğunu dile getiren bir konuşmadır ve bu birileri için çok fazladır.

Ülkü için adeta önemli olan her şey yanmış ve elinde her biri ile anıları capcanlı olarak karşısına dikilen küllerden başka bir şey kalmamıştır. Türkiye’ye döner,sıcak külleri rüzgara savurup savurmayacağı belirsiz bir arkadaşının yaşadığı adaya sığınır...

Oya Baydar ile ilk tanışmamdı ve bir solukta okuduğumu hatırlıyorum romanı özellikle geriye dönüşlerle yapılandırılmış olan kurgusu ve bir dönemi anlatması ile hoş bir tat bırakmıştı belleğimde. Oya Baydar çok fazla olmasa da bir döneme de değinmiş; Türk Solu’nun halka inmeye çalışan çalışmalarını, Ülkü’nün çabalarını ama yine de halka, işçilerle aralarındaki uçurumu yansıtmasını anlattığı gibi ayrıca daha sonra sosyalist rejimin yıkılması ve sol görüşü benimseyenlerin hayal kırıklıkları, nasıl olamaz soruları, ne oldu bu görüş yerini bulamadı sancılarını da romana katıyor. Murat Arın’ın öldürülmesi olayı ile de ucundan “derin devlet” olgusuna dokundurma yapıyor.

Bir dönem kitabı olarak anılmasının ve siyasal roman olarak nitelendirilmesinin nedeni sanırım yazıldığı dönem itibari ile bu yönde fazla roman olmaması ve belirli bir düzeydeki kesimin beklentisini karşılaması olsa gerek. Ancak Oya Baydar bu kitabı ile epey sert eleştiriler almış hatta dönek diyenler bile olmuş. Evet, kitapta gerçekten devrim, sol düşünce, parti ile bağımlılık, TKP’nin her şeyi organize eden ve yön veren tavrı ve benzeri bir dolu hususta Baydar ciddi bir şekilde sol ideolojiyi eleştiriyor; Marksist felsefenin ve düşüncenin çıkış noktası ile uygulama sorunları nedeni ile iktidarın işçiye gelememesi ve adeta başka tür bir dikta yaratıldığı noktasını işaret ediyor ve belki de kendi savaşımı sonunda kendi eline kalan sıcak küller yüzünden böyle bir eleştiriye yöneliyor.

Oya Baydar’ın hayatına baktığınız zaman da bu romanın başkişisi Ülkü ile bazı benzerlikler bulacağınıza eminim. Kendisi de Ülkü gibi Fransız Lisesi mezunu ve 12 yıl 80 ihtilalinden sonra yurt dışında yaşamak zorunda kalıyor.Hayatının bu dönemini 1991 yılında yayımladığı “Elveda Alyoşa” adlı öykü kitabında anlatıyor. Oya Baydar ile ilgili başka ilginç bir olay ise doktora tezinin iki kez reddedilmesi üzerine (Türkiye'de İşçi Sınıfının Doğuşu ), öğrencilerin olayı protesto için üniversiteyi işgal etmeleri ve bu olayın da ilk üniversite işgali eylemi oluşu.



Oya Baydar’ın en azından bir kez okunması gerektiğine inanıyorum. Nitekim Fethi Naci'nin Sıcak Külleri Kaldı ile 16 Kasım 2000 tarihinde Cumhuriyet Kitap’ta Eleştiri Günlüğü adı altında yazdığı Siyasi Bir Roman yazısında Oya Baydar için: ‘‘Oya Baydar, dilini süslerden arındırmış, yalın bir dile ulaşmış; artık uzun cümleler kullanıyor; romancılarımızın çoğu etliye sütlüye dokunmadan kitaplar okuyarak romanlar yazarken, yaşadığımız zamanın sorunlarını görmezden gelerek geçmişe sığınırken yaşamsal sorunların üzerine gidiyor.’’ Diyerek Oya Baydar’ın Türk Roman’ı için yeni bir ufuk açarken eski hatalarından da arındığını ifade ediyor.

Küllere meydan vermeden ateşi hep canlı tutmanız dileği ile...

(Sonunu bağlantılı dilekle bitirmek bende yeni takıntı oldu, mazur görün!)

Sevgiler
Billur